Сучасныя навуковыя даследаванні сведчаць аб тым, што развіццё музычных здольнасцяў, фарміраванне асноў музычнай культуры - г.зн. музычнае выхаванне трэба пачынаць у дашкольным узросце. Адсутнасць паўнавартасных музычных уражанняў у дзяцінстве вельмі цяжка аднавіць у больш старэйшым узросце. Эстэтычнае выхаванне накіравана на развіццё здольнасцяў дашкольнікаў ўспрымаць, адчуваць і разумець прыгожае, заўважаць добрае і дрэннае, творча самастойна дзейнічаць, далучаючыся тым самым да розных відаў мастацкай дзейнасці. Адным з яркіх сродкаў эстэтычнага выхавання з'яўляецца музыка. Каб яна выканала гэтую важную функцыю, трэба развіваць у дзіцяці агульную музыкльнасць. Якія ж асноўныя прыкметы агульнай музыкальнасці?

Першая прыкмета музыкальнасці - здольнасць адчуваць характар, настрой музычнага твора, суперажываць пачутаму, праяўляць эмацыянальныя адносіны, разумець музычны вобраз. Музыка хвалюе маленькага слухача, выклікае ў адказ рэакцыі, знаёміць з жыццёвымі з'явамі, нараджае асацыяцыі. Рытмічнае гучанне маршу выклікае ў яго радасць, пад'ём, п'еса пра захварэлую ляльку прымушае сумаваць. Пачуўшы па радыё сумную песню ў выкананні дарослага, хлопчык сказаў: «Дзядзька аб сваім горы спявае». Значыць, дзіця адчула настрой песні, якая перадае душэўны стан чалавека.

Другая прыкмета музыкальнасці - здольнасць ўслухоўвацца, параўноўваць, ацэньваць найбольш яркія і зразумелыя музычныя з'явы. Гэта патрабуе элементарнай музычна-слыхавой культуры, адвольнай слыхавой увагі, накіраванай на тыя ці іншыя сродкі выразнасці. Напрыклад, дзеці супастаўляюць найпрасцейшыя ўласцівасці музычных гукаў (высокі і нізкі, тэмбравае гучанне раяля і скрыпкі і г.д.), Адрозніваюць простую структуру музычнага твора (запеў песні і прыпеў, тры часткі ў п'есе і г.д.), адзначаюць выразнасць кантрасных мастацкіх вобразаў (ласкавы, працяглы характар запеву і энергічны, рухомы - прыпеву). Паступова назапашваецца запас любімых твораў, якія дзеці з вялікім жаданнем слухаюць і выконваюць, закладваюцца першапачатковыя асновы музычнага густу.

Трэцяя прыкмета музыкальнасці - праява творчых адносін да музыкі. Слухаючы яе, дзіця па-свойму ўяўляе мастацкі вобраз, перадаючы яго ў спевах, гульнях, танцах. Напрыклад, кожны шукае выразныя рухі, характэрныя для марша салдат або цяжкіх крокаў мядзведзя.

З развіццём агульнай музыкальнасці ў дзяцей з'яўляецца эмацыйнае стаўленне да музыкі, удасканальваецца слых, нараджаецца творчае ўяўленне. Перажыванні дзяцей набываюць своеасаблівую эстэтычную афарбаванасць.

Музыка - сродак актывізацыі разумовых здольнасцяў. Ўспрыманне музыкі цесна звязана з разумовымі працэсамі, т. е. патрабуе ўвагі, назіральнасці, кемлівасці. Дзеці прыслухоўваюцца да гучання, параўноўваюць падобныя і розныя гукі знаёмяцца з іх выразным значэннем, адзначаюць характэрныя сэнсавыя асаблівасці мастацкіх вобразаў, вучацца разбірацца ў структуры твора. Адказваючы на пытанні, пасля таго як адгучаў твор, дзіця робіць першыя абагульненні і параўнанні: вызначае агульны характар п'есы, заўважае, што літаратурны тэкст песні ярка прадстаўлены музычнымі сродкамі. Гэтыя першыя спробы эстэтычнай ацэнкі патрабуюць актыўнай разумовай дзейнасці і накіроўваюцца педагогам.

Як і іншыя віды мастацтва, музыка мае пазнавальнае значэнне. У ёй адлюстраваны жыццёвыя з'явы, якія ўзбагачаюць дашкольнікаў новымі ўяўленнямі. Калі дарослы ставіць перад дзіцем творчыя заданні, то ўзнікае пошукавая дзейнасць, якая патрабуе разумовай актыўнасці. Напрыклад, у спевах дзіця імправізуе, стварае свой варыянт мелодыі, стараецца знайсці адпаведнасць літаратурнага тэксту выразным інтанацыях.

Музыка - сродак фізічнага выхавання. Музыка, якая ўспрымаецца слыхавым рэцэптарам, уздзейнічае на агульнае стан усяго арганізма чалавека, выклікае рэакцыі, звязаныя са змяненнем кровазвароту, дыхання. Адметны рускі навуковец неўрапатолаг В. М. Бехцераў, падкрэсліваючы гэтую асаблівасць, даказаў, што калі ўсталяваць механізмы ўплыву музыкі на арганізм, то можна выклікаць або аслабіць узрушанасць. Вучоны фізіёлаг П. Н. Анохін, які вывучаў пытанні ўплыву мажорнага і мінорнага лада на стан арганізма, робіць выснову, што ўмелае выкарыстанне меладычнага, рытмічнага і іншых кампанентаў музыкі дапамагае чалавеку падчас працы і адпачынку. Навуковыя даследванні аб фізіялагічных асаблівасцях музычнага ўспрымання даюць матэрыялістычнае абгрунтаванне ролі музыкі ў выхаванні дзіцяці.

Спевы развіваюць галасавы апарат, умацоўваюць галасавыя звязкі, паляпшаюць гаворку (лекары-лагапеды выкарыстоўваюць спевы пры лячэнні заікання), спрыяюць выпрацоўцы вакальна-слыхавой каардынацыі. Заняткі, заснаваныя на ўзаемасувязі музыкі і руху, паляпшаюць выправу дзіцяці, каардынацыю, выпрацоўваюць выразнасць хады. Дынаміка і тэмп музычнага твора патрабуюць і ў рухах адпаведна змяняць хуткасць, ступень напружання, амплітуду, кірунак.

Заняткі музыкай спрыяюць агульнаму развіццю асобы дзіцяці. Узаемасувязь паміж усімі бакамі выхавання складваецца ў працэсе разнастайных відаў і формаў музычнай дзейнасці. Эмацыйная спагадлівасць і развіты музычны слых дазволяць дзецям у даступных формах адгукнуцца на добрыя пачуцці і ўчынкі, дапамогуць актывізаваць разумовую дзейнасць і, пастаянна ўдасканальваючы рухі, развіваюць дашкольнікаў фізічна.

Інфармацыя падрыхтавана з выкарыстаннем матэрыялаў сайта:

http://ddu18.minsk.edu.by/be/main.aspx?guid=1841

Музычны кіраўнік: А.М.Таганава